Phân vùng nguy cơ lũ lụt tại lưu vực sông Vu Gia, tỉnh Quảng Nam bằng ứng dụng công nghệ GIS và thuật toán AHP

Abstract

Tóm tắt: Lũ lụt là một trong những thảm họa thiên nhiên lớn tại Quảng Nam. Hầu hết các khu vực trũng thấp của tỉnh đều là những vùng dễ bị ngập lũ. Trong yêu cầu hạn chế thấp nhất các thiệt hại về người và của cần có một công cụ hỗ trợ ra quyết định một cách toàn diện trong công tác kiểm soát cũng như cảnh báo lũ lụt. Mục tiêu của nghiên cứu là (i) phát triển cấu trúc thứ bậc các yếu tố ảnh hưởng đến lũ thông qua thuật toán Analytic Hierarchy Process (AHP) để cung cấp thông tin cho các phân tích nguy cơ lũ, (ii) thành lập bản đồ phân vùng nguy cơ lũ dựa trên công nghệ thông tin địa lý (Geographic Information System-GIS), (iii) tích hợp hai phương pháp và ứng dụng cho lưu vực sông Vu Gia tại tỉnh Quảng Nam. Sáu yếu tố được xác định có ảnh hưởng đến vùng nguy cơ lũ bao gồm: độ dốc, thổ nhưỡng, sử dụng đất, lượng mưa, mật độ sông trong lưu vực và mật độ dân số. Bản đồ phân vùng nguy cơ lũ được thành lập dựa trên các ý kiến chuyên gia, dữ liệu thu thập, bảng câu hỏi điều tra, khảo sát thực địa và tài liệu từ sở ban ngành tại địa phương. Kết quả nghiên cứu cho thấy vùng nguy cơ lũ tại lưu vực sông Vu Gia chịu tác động chính bởi hai yếu tố lượng mưa và độ dốc. Vùng có nguy cơ ngập lũ cao chiếm 23,4 % tổng diện tích lưu vực trong khi đó vùng có nguy cơ ngập lũ trung bình và thấp lần lượt chiếm 28.4 % và 48.2 % diện tích lưu vực. Việc tích hợp thuật toán AHP và GIS trong xây dựng bản đồ phân bố vùng nguy cơ lũ có thể cung cấp thông tin hữu ích hỗ trợ cho công tác phòng chống lũ, phương pháp đã thể hiện được có nhiều ưu điểm hơn so với cách truyền thống.

Từ khóa: GIS, Tiến trình phân tích thứ bậc-AHP, vùng nguy cơ lũ.