Nguồn gốc hình thành corindon có các riềm vỏ spinel bao quanh từ khu vực Tân Hương-Trúc Lâu, Yên Bái
Main Article Content
Abstract
Tóm tắt: Các mỏ corindon (ruby và saphir) ở Yên Bái không chỉ nằm trong đá hoa, mà còn phân bố trong các đá gneis, tương ứng chúng được chia thành kiểu mỏ trong đá hoa (khu vực Khoan Thống-An Phú) và kiểu mỏ trong đá gneis (khu vực Tân Hương-Trúc Lâu). Đối với kiểu mỏ trong đá gneis, đá chứa chủ yếu là đá gneis bị migmatit hóa một phần (chứa saphir mầu xám, trắng xám đến xám phớt lam và phớt vàng), đá pegmatoid felspat và đá hoa (chứa ruby đỏ sẫm đến hồng). Ở đây, ngoài những viên corindon tự hình, còn gặp khá nhiều corindon có riềm spinel bọc bên ngoài theo đúng hình dạng của corindon bên trong, trong cả các mỏ gốc lẫn các mỏ sa khoáng. Trên cơ sở nghiên cứu các cấu tạo phản ứng (vĩ mô và vi mô) và thành phần hóa học của corindon có riềm spinel, cũng như dựa trên các tính toán nhiệt động cân bằng pha và đặc điểm bao thể, sự hình thành tổ hợp corindon có riểm spinel bao quanh trong đá gneis có thể giải thích bằng các phản ứng:
Biotit
Corindon
Spinel
Felspat K
Nước
K(Mg, Fe)3[AlSi3O10](OH)2
+
3Al2O3
=>
3(Mg, Fe)Al2O4
+
KAlSi3O8
+
H2O
Hoặc:
Granat
Corindon
Spinel
Silimanit
(Fe, Mg)3Al2[SiO4]3
+
Al2O3
=>
(Mg, Fe)Al2O4
+
AlO[AlSiO4]
Từ khóa: Nguồn gốc, corindon, riềm spinel, đá gneis, khu vực Tân Hương-Trúc Lâu.
References
[1] Schmetzer, K., Hanni, H.A., Benrhardt, H.J., and Schwarz, D., Trapiche rubies, Gems & Gemology 32, 4 (1996) 242.
[2] Sunagawa, I., Bernhardt, H.J., and Schmetzer, K., Texture formation and element partitioning in trapiche ruby, Journal of Crystal Growth, 206 (1999) 322.
[3] Das S.K. and Mohanty J.K., Characterisation of Eluvial Corundum (Ruby) from Kermunda, Kalahandi District, Odisha, India, J Geol Geosci 3 (2014) 180.
[4] Francis, M.D.P.L. and Dharmaratne, P.G.R., Corundum/spinel reaction textures in carbonate-origin rocks, Sri Lanka: Preliminary observations, The Australian Gemmologist 21 (2002) 211.
[5] Francis M.D.P.L. and Matsueda H., Study of Macroscopic and Microscopic Reaction textures associated with Corundum of Balangoda Region, Sri Lanka, Proceedings of International Symposium on "Dawn of a New Natural History - Integration of Geoscience and Biodiversity Studies", Sapporo, Japan (2004) 129.
[6] Tapponier, P., Lacassin, R., Leloup, P. H., Scharer, U., Zhong Dailai, Wu Haiwei, Liu Xiaohan, Ji Shaocheng, Zhang Lianshang & Zhongg Jiayou, The Ailao Shan/Red River metamorphic belt: Tertiary left-lateral shear between Indochina and South China, Nature 343 (1990) 431.
[7] Phan Trong Trinh, Leloup, P. H., Giuliani, G., Hoang Quang Vinh, Lacassin, R. & Pham Van Long, Geodynamic role in the formation of ruby in the Red River shear zone and surrounding area, J. Geology, series B (1999) 144.
[8] Leloup, P. H., Arnaud, N., Lacassin, R., Kienast, J. R., Harrison, T. M., Phan Trong Trinh, Replumaz, A. & Tapponier, P., New constraints on the structure, thermochronology, and timing of the Ailao Shan-Red River shear zone, SE Asia, J. Geoph. Res. 106, B4 (2001) 6683.
[9] Pham Van Long, Hoang Quang Vinh., Garnier, V., Giuliani, G., Ohnenstetter, D., L’Homme, T., Schwarz, D., Fallick, A., Dubessy, J. & Phan Trong Trinh, Gem corundum deposits in Vietnam, J. Gemmology 29 (2004) 129.
[10] Nguyễn Văn Nam, Đặc điểm thành phần vật chất và điều kiện thành tạo ruby và saphir trong các đá biến chất khu vực Tân Hương-Trúc Lâu (Đới Sông Hồng), Luận án Tiến sỹ Địa chất, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, Hà Nội, 2012.
[11] Nguyen Ngoc Khoi, Christoph A. Hauzenberger, Duong Anh Tuan, Tobias Hager, Nguyen Van Nam, Nguyen Thuy Duong, Mineralogy and petrology of gneiss hosted corundum deposits from the Day Nui Con Voi metamorphic range, Ailaoshan-Red River shear zone (North Vietnam), Journal of Mineralogy and Geochemistry 193/2 (2016) 161.
[12] Cooray P. G and Kumarapeli. P. S., Corundum in biotite-sillimanite gneiss from near Polgahawela, Ceylon. Geological Magazine, 97, 6 (1960) 480.
[13] Simandl, G. J. & Paradiss, S., 1999. Corundum in alumina-rich metasediments, Selected British Columbia Mineral Deposit Profiles 3: Industrial Minerals (1999) 10.
[14] Nguyen Ngoc Khoi, Sutthirat, C., Duong Anh Tuan, Nguyen Van Nam, Nguyen Thi Minh Thuyet & Nguy Tuyet Nhung, Ruby and Sapphire from the Tan Huong-Truc Lau Area, Yen Bai Province, Northern Vietnam, Gems & Gemology, 47, 3 (2011) 182.
[15] Nguyen Ngoc Khoi, Hauzenberger C. A., Sutthirat C., Duong Anh Tuan, Nguyen Thi Minh Thuyet, Nguyen Thuy Duong, Nguyen Van Nam, Chu Van Lam, The characteristics of gneiss-hosted corundum deposits of Tan Huong-Truc Lau area, Northern Vietnam, Proceedings of the 33rd International Gemmological Conference (IGC33) Hanoi, Vietnam (2013) 25.
[16] Nguyễn Ngọc Khôi, Nguyễn Thị Minh Thuyết, Nguyễn Văn Nam, Lê Thị Thảo, Dương Anh Tuấn, Một số thuộc tính đặc trưng của kiểu mỏ corindon trong đá gneis ở Việt Nam (khu vực Tân Hương-Trúc Lâu), Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 30, 2S (2014) 51.
[17] Hauzenberger, C.A., Nguyen Ngoc Khoi, Sutthirat, C., Häger, T¬¬¬, Wathanakul, P., and Duong Anh Tuan, Ruby with associated spinel corona from Truc Lau and Kinh La, North Vietnam, Proceedings of the 3th International Gem & Jewelry Conference, Bangkok, Thailand (2012) 123.
[18] Holdaway, M.J., Application of new experimental and garnet Margules data to the garnet-biotite geothermometer, American Mineralogist 85 (2000) 881.
[19] Koziol, A.M., Recalibration of the garnet-plagioclase-Al2SiO5-quartz (GASP) geobarometer and applications to natural parageneses, EOS 70 (1989) 493.
[20] Hoisch, T. D., Empirical calibration of six geobarometers for the mineral assemblage quartz+muscovite+biotite+plagioclase+garnet, Contributions to Mineralogy and Petrology 104 (1990) 225.
[21] Berman, R.G., WinTWQ (version 2.3): a software package for performing internally-consistent thermobarometric calculations, Geological Survey of Canada, Open File 5462, 2007.
[22] Ouzegane. K., Guiraud. M and Kienast, J. R, Prograde and Retrograde Evolution in High-temperature Corundum Granulites (FMAS and KFMASH Systems) from In Ouzzal Terrane (NW Hoggar, Algeria), Journal of Petrology 44, 3 (2003) 517.
[23] Themelis, T., Gems & Mines of Mogok - The forbidden Gemland, Thailand, 2008.
[2] Sunagawa, I., Bernhardt, H.J., and Schmetzer, K., Texture formation and element partitioning in trapiche ruby, Journal of Crystal Growth, 206 (1999) 322.
[3] Das S.K. and Mohanty J.K., Characterisation of Eluvial Corundum (Ruby) from Kermunda, Kalahandi District, Odisha, India, J Geol Geosci 3 (2014) 180.
[4] Francis, M.D.P.L. and Dharmaratne, P.G.R., Corundum/spinel reaction textures in carbonate-origin rocks, Sri Lanka: Preliminary observations, The Australian Gemmologist 21 (2002) 211.
[5] Francis M.D.P.L. and Matsueda H., Study of Macroscopic and Microscopic Reaction textures associated with Corundum of Balangoda Region, Sri Lanka, Proceedings of International Symposium on "Dawn of a New Natural History - Integration of Geoscience and Biodiversity Studies", Sapporo, Japan (2004) 129.
[6] Tapponier, P., Lacassin, R., Leloup, P. H., Scharer, U., Zhong Dailai, Wu Haiwei, Liu Xiaohan, Ji Shaocheng, Zhang Lianshang & Zhongg Jiayou, The Ailao Shan/Red River metamorphic belt: Tertiary left-lateral shear between Indochina and South China, Nature 343 (1990) 431.
[7] Phan Trong Trinh, Leloup, P. H., Giuliani, G., Hoang Quang Vinh, Lacassin, R. & Pham Van Long, Geodynamic role in the formation of ruby in the Red River shear zone and surrounding area, J. Geology, series B (1999) 144.
[8] Leloup, P. H., Arnaud, N., Lacassin, R., Kienast, J. R., Harrison, T. M., Phan Trong Trinh, Replumaz, A. & Tapponier, P., New constraints on the structure, thermochronology, and timing of the Ailao Shan-Red River shear zone, SE Asia, J. Geoph. Res. 106, B4 (2001) 6683.
[9] Pham Van Long, Hoang Quang Vinh., Garnier, V., Giuliani, G., Ohnenstetter, D., L’Homme, T., Schwarz, D., Fallick, A., Dubessy, J. & Phan Trong Trinh, Gem corundum deposits in Vietnam, J. Gemmology 29 (2004) 129.
[10] Nguyễn Văn Nam, Đặc điểm thành phần vật chất và điều kiện thành tạo ruby và saphir trong các đá biến chất khu vực Tân Hương-Trúc Lâu (Đới Sông Hồng), Luận án Tiến sỹ Địa chất, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, Hà Nội, 2012.
[11] Nguyen Ngoc Khoi, Christoph A. Hauzenberger, Duong Anh Tuan, Tobias Hager, Nguyen Van Nam, Nguyen Thuy Duong, Mineralogy and petrology of gneiss hosted corundum deposits from the Day Nui Con Voi metamorphic range, Ailaoshan-Red River shear zone (North Vietnam), Journal of Mineralogy and Geochemistry 193/2 (2016) 161.
[12] Cooray P. G and Kumarapeli. P. S., Corundum in biotite-sillimanite gneiss from near Polgahawela, Ceylon. Geological Magazine, 97, 6 (1960) 480.
[13] Simandl, G. J. & Paradiss, S., 1999. Corundum in alumina-rich metasediments, Selected British Columbia Mineral Deposit Profiles 3: Industrial Minerals (1999) 10.
[14] Nguyen Ngoc Khoi, Sutthirat, C., Duong Anh Tuan, Nguyen Van Nam, Nguyen Thi Minh Thuyet & Nguy Tuyet Nhung, Ruby and Sapphire from the Tan Huong-Truc Lau Area, Yen Bai Province, Northern Vietnam, Gems & Gemology, 47, 3 (2011) 182.
[15] Nguyen Ngoc Khoi, Hauzenberger C. A., Sutthirat C., Duong Anh Tuan, Nguyen Thi Minh Thuyet, Nguyen Thuy Duong, Nguyen Van Nam, Chu Van Lam, The characteristics of gneiss-hosted corundum deposits of Tan Huong-Truc Lau area, Northern Vietnam, Proceedings of the 33rd International Gemmological Conference (IGC33) Hanoi, Vietnam (2013) 25.
[16] Nguyễn Ngọc Khôi, Nguyễn Thị Minh Thuyết, Nguyễn Văn Nam, Lê Thị Thảo, Dương Anh Tuấn, Một số thuộc tính đặc trưng của kiểu mỏ corindon trong đá gneis ở Việt Nam (khu vực Tân Hương-Trúc Lâu), Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 30, 2S (2014) 51.
[17] Hauzenberger, C.A., Nguyen Ngoc Khoi, Sutthirat, C., Häger, T¬¬¬, Wathanakul, P., and Duong Anh Tuan, Ruby with associated spinel corona from Truc Lau and Kinh La, North Vietnam, Proceedings of the 3th International Gem & Jewelry Conference, Bangkok, Thailand (2012) 123.
[18] Holdaway, M.J., Application of new experimental and garnet Margules data to the garnet-biotite geothermometer, American Mineralogist 85 (2000) 881.
[19] Koziol, A.M., Recalibration of the garnet-plagioclase-Al2SiO5-quartz (GASP) geobarometer and applications to natural parageneses, EOS 70 (1989) 493.
[20] Hoisch, T. D., Empirical calibration of six geobarometers for the mineral assemblage quartz+muscovite+biotite+plagioclase+garnet, Contributions to Mineralogy and Petrology 104 (1990) 225.
[21] Berman, R.G., WinTWQ (version 2.3): a software package for performing internally-consistent thermobarometric calculations, Geological Survey of Canada, Open File 5462, 2007.
[22] Ouzegane. K., Guiraud. M and Kienast, J. R, Prograde and Retrograde Evolution in High-temperature Corundum Granulites (FMAS and KFMASH Systems) from In Ouzzal Terrane (NW Hoggar, Algeria), Journal of Petrology 44, 3 (2003) 517.
[23] Themelis, T., Gems & Mines of Mogok - The forbidden Gemland, Thailand, 2008.