Bước đầu tìm hiểu “hương ước cải lương” ở Bắc Kỳ trước năm 1921

Abstract

Tóm tắt: “Hương ước cải lương” là một cụm từ tương đối quen thuộc không chỉ trong giới học thuật mà cả trong đời sống thường ngày ở Việt Nam. Mặc dù vậy, vẫn chưa có sự thống nhất về khái niệm, cũng như chưa có hiểu biết xứng tầm về vấn đề này. Dựa chủ yếu trên tài liệu hương ước, bài viết chỉ ra rằng từ khoảng năm 1906 đến năm 1920 là một giai đoạn khá đặc biệt, mang tính chuyển tiếp trong lịch sử hương ước ở Bắc Kỳ. Bên cạnh dòng chính những văn bản vẫn đi theo quỹ đạo của hương ước cổ, đã xuất hiện một số hương ước mang các nét khác biệt về nguyên nhân ra đời, tên gọi, cấu trúc và nội dung. Từ những thay đổi nhỏ mang tính bộ phận, càng về sau yếu tố “cải lương” trong các văn bản hương ước càng đậm nét. Năm 1920, với sự xuất hiện hàng loạt văn bản ban hành theo mẫu đã kết thúc một giai đoạn mà chúng tôi tạm gọi là “cải lương hương ước sơ kỳ” ở Bắc Kỳ.