Động thái hướng tới mô hình Trung Hoa trong nỗ lực hoàn thiện thể chế chính trị - xã hội triều Nguyễn giai đoạn nửa đầu thế kỷ XIX (Khảo sát qua hệ thống đề thi Đình các đời vua Minh Mệnh, Thiệu Trị)

Abstract

Tóm tắt: Triều Nguyễn là triều đại quân chủ chuyên chế cuối cùng của Việt Nam. Các vị vua vào thời kỳ đầu của triều Nguyễn đều có ý thức xây dựng một thể chế chính trị xã hội và văn hoá lớn mạnh, muốn đạt đến đỉnh cao “văn trị” trong lịch sử để “vô tốn Hoa Hạ” (không thua kém Hoa Hạ, tức Trung Quốc), và giải pháp là sự hướng tới mô hình Trung Hoa. Khoa cử Nho học triều Nguyễn được xây dựng và kiện toàn theo những thể thức truyền thống nhằm lựa chọn những người thừa hành trong hệ thống chính trị đã diễn ra khá thịnh đạt và ổn định. Trên cơ sở khảo sát hệ thống đề bài thi Đình trong khoa cử triều Nguyễn đầu thế kỷ XIX, bài viết tập trung làm rõ và phân tích quan điểm xây dựng thể chế chính trị xã hội của hoàng triều Nguyễn với sự hướng tới mô hình Trung Hoa, lấy mô hình Trung Hoa làm điển phạm từ góc độ tư tưởng, đường hướng đến những vấn đề quốc kế dân sinh cụ thể.

Từ khoá: Thi Đình, Chế sách, Mô hình Trung Hoa.